Koninginnedag 2008
Net nog keek ik naar een rechtstreekse uitzending van een bijeenkomst van de Global Greens in Brazilië. Ik wilde even zien, hoe het daar aan toe ging. Maar ik was al van plan deze column te schrijven over trots zijn op je eigen land. En nu voel ik mij een beetje trots op het feit, dat ik deel uit maak van een wereldwijde beweging van groenen, van milieuvrienden. Kan dat samengaan?
Ben ik trots op Nederland? Ja en nee. Er zijn heel wat redenen om trots te zijn op Nederland. Het meest trots ben ik op onze eeuwenoude democratische traditie. Al in de Middeleeuwen werd de adel opzij gezet door de steden en binnen die steden bestond een zekere mate van democratie, evenals later in de provincies en in de Republiek. Wij zijn een vrijheidslievend volkje en laten ons niet blijvend onderwerpen. In mijn internationale contacten merk ik, dat het in andere Europese staten moeilijk is democratische politiek te bedrijven. Dat wil zeggen samen beslissen en daarbij rekening houden met iedereen, ook met minderheden. Het wordt nogal eens de dictatuur van de meerderheid en de regering heeft autocratische trekjes.
Zo kom ik op een tweede reden om trots te zijn op Nederland. We kennen ook een eeuwenoude traditie van verdraagzaamheid, van tolerantie. We accepteren, dat er mensen zijn, die over veel zaken anders denken, respecteren hun mening en geven iedereen de mogelijkheid overeenkomstig zijn opvattingen te leven. Daardoor zochten mensen uit minder tolerante landen vaak hun toevlucht in Nederland en ze zorgden voor een verrijking van onze cultuur. En geleerden van naam gaven in hun juridische of filosofische werken nader gestalte aan dat tolerantieprincipe. Bij de oplossing van conflicten volgen we graag de juridische weg en Nederlanders hebben belangrijke bijdragen gegeven aan het internationale recht, bijvoorbeeld het zeerecht.
Ik ben ook trots op Nederland vanwege de Nederlandse cultuur, waarbij vooral de Nederlandse schilderkunst de aandacht trekt. Maar ook in de muziek, de literatuur en de filmkunst trekken wij de aandacht. Nederlandse vormgevers en modeontwerpers zijn een voorbeeld voor velen.
En dan zijn er nog de wetenschap en de techniek en daarbij misschien het meest opvallend de waterbouw: de Zuiderzeewerken en de Deltawerken. Maar ook de elektrotechniek en de astronomie en de chemie zijn van hoog niveau.
Als ik nu met een camera de straat op zou gaan en aan willekeurige voorbijgangers zou vragen waarom zij trots zijn op Nederland, zouden dan deze antwoorden komen? Of zou het gaan over onze sportprestaties of over onze welvaart of over ons sociale stelsel?
En toch heb ik de laatste jaren soms het gevoel, dat Nederland niet langer Nederland is. Dat we gewelddadiger en intoleranter en minder solidair zijn geworden en juist mensen, die zich daaraan schuldig maken zie ik als aanhangers van "Trots op Nederland".
Dan wordt nationale trots eng nationalisme. Dan zet men zich af tegen andere landen en andere culturen. Dan is men niet meer open voor invloeden van buiten, sluit men zich op in het eigen kleine kringetje en men is niet meer gastvrij naar vreemdelingen. Alles wat anders is ziet men eerder als een bedreiging dan als een waardevolle en interessante zaak om mee kennis te maken en er iets van te leren. Zo maken wij ons zelf geestelijk armer en op den duur wordt ook onze welvaart aangetast.
Daar moest ik aan denken toen ik vrijwel alle Nederlanders zag genieten van de zoveelste Koninginnedag met alle vrijmarkten en aubades en volksspelen, die elk jaar weer terugkomen. En veel mensen lieten weten, dat ze dat samen feest vieren, die grote verbondenheid erg waardeerden. Misschien is er toch niet zoveel reden voor pessimisme.
Ja ik kan nog steeds trots zijn op Nederland, maar ook op het dorp, waar ik woon en erg trots ben ik op het feit, dat we in Europa eeuwenoude vijandschappen opzij hebben gezet en tot eenheid zijn gegroeid met behoud van veel nationale zaken van waarde. Mijn solidariteit richt zich op velen, op die kleine kring van je familie, op je dorp, op je land, op Europa en ik probeer solidair te zijn met mensen buiten Europa en met mensen van geheel andere culturen en geheel andere religies. Ja, in mijn ogen gaat dat allemaal samen.