Uit Parochiekontakt Odijk, februari 2008
Het aartsbisdom Utrecht heeft zijn lang verwachte nieuwe bisschop Mgr. Dr. Wim Eijk. Ik zat rustig mijn krant te lezen toen mijn vrouw naar beneden riep: “Het is op de radio. We hebben een nieuwe aartsbisschop, Mrg. Eijk van Groningen-Leeuwarden.” Mijn eerste reactie was: “Niet direct waar we op hoopten, maar het had erger kunnen zijn.”Intussen zijn we een maand verder en we hebben het nodige gehoord en gelezen. Johan Bosboom sprak in de Adventstijd over het echte Adventsthema ‘Verwachting’ en betrok het op de nieuwe bisschop. “Eigenlijk weten we niet echt wat we van hem te verwachten hebben, maar laten we hem de kans geven en laten we bidden, dat hij een bisschop wordt, die aan onze verwachtingen voldoet.” Dat sprak mij wel aan. Dus ben ik erg benieuwd naar de nieuwe bisschop. Zou hij ook in die eerste honderd dagen ook in onze parochie komen? Hoe zou dat gaan? Zouden de mensen zeggen wat ze op hun hart hebben? Wat zou ik de nieuwe bisschop willen zeggen?
Beste Vader Bisschop,
Zo sprak ik uw voorganger ook wel aan. Ik vind, dat een bisschop als een vader moet zijn, maar dan wel met volwassen kinderen. Kardinaal Simonis heeft erg zijn best gedaan. De groei van het aantal onkerkelijken en randkerkelijken kon hij niet keren. Daar had hij moeite mee. Soms toonde hij zich echt teleurgesteld, in de steek gelaten. Maar ik heb het nooit meegemaakt, dat hij die mensen afschreef. Er waren ook mensen, die zeiden, dat er uiteindelijk een minderheidskerk zou overblijven bestaande uit echte zuivere Rooms-katholieken. Ik heb de kardinaal maar nooit gevraagd of het niet andersom was, dat de kerk die mensen in de steek heeft gelaten. Wat ik zo hoop is, dat u in staat zult zijn de dialoog met al die vroegere katholieken aan te gaan en vooral goed te luisteren en al hun grieven tegen de kerk serieus te nemen en er van te leren. Bij mijn leeftijdsgenoten, de zestigplussers zie je de boosheid over al die verboden en geboden, die ‘centimetermoraal’ over wat een dagelijkse zonde was en wat een doodzonde. We zien de boosheid over de manier waarop we vroeger dom werden gehouden nu we gedegen bijbeluitleg krijgen en gaan begrijpen waarom we veel dingen niet letterlijk moeten nemen en hoe we het dan wel moeten begrijpen. Dat is in het begin soms schokkend, maar later zeer inspirerend en hoopgevend. Het maakt je blij.Bij jonge mensen zie ik veel onbekendheid met de kerk, veel vooroordelen, die elke keer weer gevoed worden door al dan niet verkeerd geciteerde uitspraken van kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders. Dat verandert al snel in onverschilligheid en zich afsluiten voor alles wat met de kerk te maken heeft. Ik heb die kerk niet nodig. Ik leef toch goed. Het nuttigheidsdenken noem ik dat. Soms zeg ik, dat het er niet om gaat wat je er zelf aan hebt, maar dat het er om gaat, dat anderen jou nodig hebben. Wat ik van u zou willen is, dat u deze mensen niet afschrijft, maar hen echt probeert te bereiken. Dat is moeilijk voor u, want als theoloog en als moraaltheoloog zult u geneigd zijn vooral te spreken over de leer en over de moraal. Daar zitten de mensen niet op te wachten. Overigens was dat ook niet de aanpak van Jezus van Nazareth. Hij ging juist naar die mensen, die aan de rand stonden, de zondaars, de prostituees, de tollenaars, de zieken, de blinden en de lammen. Hij kwam bij hen niet aan met geboden en verboden en dogma’s. Hij kwam met goedheid en barmhartigheid. In mijn omgeving merk ik elke keer weer, dat het daarom gaat. Leven uit het Evangelie en laten zien, dat het een blijde Boodschap is. Houd de mensen idealen voor. Breng een boodschap van bevrijding. Geef mensen het geluk hoop te vinden en geloof in een betere toekomst. Volg Paus Benedictus na zoals hij zijn eerste encycliek schreef over het ideaal van echte liefde in relaties tussen mensen. Volg Jezus na. Dan worden we pas echt een missionaire geloofsgemeenschap.
Hedendaags Godsbeeld
Soms wordt er meewarig gesproken over moderne mensen, die als in een supermarkt uit allerlei religies en wereldbeschouwingen hun eigen persoonlijke geloofje samenstellen. Er zal best veel kaf tussen het koren zitten, maar laat de mensen zoeken. Waardeer hun zoektocht. Denk met hen mee. Denk mee met de mensen, die niet meer in een god kunnen geloven, misschien nog net in Iets. Die iets-isten, neem ze serieus. Wantrouw ze niet. Want we weten niet hoe of wat of wie God is. We kunnen hoogstens iets van Hem ervaren en dat kan een ervaring van diep geluk zijn Want zo’n intense relatie met Jezus van Nazareth en Hem, die Hij Zijn Vader noemde kan mensen brengen tot diepe liefde tot mensen rond hen en ver weg. Want waartoe zijn wij op aarde? Om God lief te hebben en onze naasten en daardoor gelukkig te worden. Misschien begrijpen zulke zoekers beter wat Jezus ons geleerd heeft dan alle dogmatiekdocenten bij elkaar.Dan zijn er de atheïsten en de agnosten, mensen, die niet in het bestaan van een God kunnen geloven of het gewoon niet weten. Als ik uitga van de Godsbeelden, die ons zijn voorgehouden kan ik mij hun twijfel en ongeloof goed voorstellen. Zijn dat nu ‘slechte’ mensen? Ik heb ze nooit ontmoet onder al die godsontkenners. U krijgt het druk als bisschop, maar toch vind ik, dat ik van u mag verwachten, dat u ook atheïsten niet als de vijand ziet, maar als naasten, waarmee u in gesprek zult gaan als de kans zich voordoet.
Regeert de angst?
De laatste tijd merk ik bij actieve pastores een zekere angst om zich te uiten over controversiële onderwerpen. Het lijkt of ze denken, dat het hen hun baan kan kosten. Hoe zou u tegenover een pastor staan, die een artikel als dit schrijft? Krijgt hij een schouderklopje? Een vaderlijke vermaning? Een ernstige waarschuwing? Een schrijfverbod in kerkelijke publicaties?De gehele kerkgeschiedenis zien we het opkomen van ideeën. Sommige zijn na een paar jaar vergeten. Onrijp fruit voor de composthoop. Andere blijken van blijvende waarde voor de kerk. Hoe wil de kerk die ontdekkingstocht naar steeds dieper inzicht in het geloof mogelijk maken zonder een zekere vrijheid in verantwoordelijkheid? Geef parochies de vrijheid om te experimenteren met nieuwe vormen en laat ze zelf ontdekken wat goed is en wat anders moet. Zorg, dat de kerk kan leven. Het moet geen dood in de pot zijn. Zorg, dat de mensen weten, dat ze bij u terecht kunnen om goede raad in plaats van onmiddellijk een streng oordeel te krijgen. Overwin uw eigen angst, dat het uit de hand zal lopen. Als jong onderwijzer had ik die angst ook. Ik wilde de kinderen beschermen tegen verkeerde keuzes en was – achteraf gezien – vreselijk streng. Dat gaf nare conflicten. Uiteindelijk begreep ik dat ik kinderen niet moest dwingen naar mijn model. Juist door ze vrij te laten ging het veel beter. Vaak heb ik jonge collega’s over die les verteld. Als u mensen hun vrijheid gunt, zullen ze u niet teleur willen stellen. Dan wordt u onze echte Vader Bisschop.
Reacties van onze senioren
Vier keer per jaar zijn er op de Eerste Vrijdag van de maand vieringen voor de ouderen uit onze parochie. Zo ook op vrijdag, 4 januari 2008. Het was druk met zo’n tachtig aanwezigen en Lidy van der Graaf uit Cothen bleek een fijne voorgangster in de Woord- en Communieviering. Daarna gezellig koffie drinken met cake. In de cake was een boon mee gebakken, want we vierden ook Driekoningen. Fons had de boon en kreeg een ‘gouden’ kroon op zijn hoofd. Ik vond het jammer de mensen bij hun gesprekken te storen, maar wilde toch weten wat hun hoop en verwachting is naar de nieuwe bisschop. Ik vroeg ze onderstaande zin af te maken en ik kreeg een veelheid aan antwoorden. Daaruit blijkt de grote betrokkenheid van deze mensen bij onze parochie en bij de gehele kerk.
Ik hoop, dat de nieuwe bisschop Wim Eijk . . . . .
+ hier de weg goed kan vinden.
+ grote steun zal geven aan onze pastorale werkers.
+ een bindende factor zal zijn tussen de generaties.
+ open mag staan voor de jonge generatie met nieuwe ideeën.
+ niet zo conservatief is.
+ voor ogen houdt, dat wie de jeugd heeft de toekomst heeft.
+ niet alles terug draait wat in jaren is opgebouwd.
+ met de tijd meegaat.
+ net zo is als Mgr. Muskens, de emeritusbisschop van Breda.
+ een modernere regie voert dan zijn voorganger.
+ iets moderner is dan zijn voorganger.
+ ruimte geeft.
+ komt tot een goede verstandhouding en wederzijds begrip.
+ niet zo conservatief is als ze zeggen.
+ goed overweg kan met deze tijd.
+ als Simonis op dezelfde lijn verder gaat.
+ de lijn van Simonis volgt.
+ niet zo conservatief blijft.
+ ons niet doet verlangen naar zijn vertrek.
+ vrouwen laat voorgaan in vieringen.
+ ons het gevoel geeft, dat wij op dezelfde beproefde manier kunnen doorgaan met samen kerk te zijn.
+ luistert naar de mensen aan de basis en alle goede dingen waardeert.
+ tussen alle klippen door kan varen.
+ open staat voor het verlangen in onze parochies naar een bindende figuur in elke parochie.
+ midden in de wereld staat.
+ stand houdt.
Als we zouden mogen adverteren voor een nieuwe bisschop hadden we zo een prachtig profiel. Maar als altijd bij het opstellen van een benoemingsprofiel willen we een schaap met vijf poten. Tsja…