NORMEN EN WAARDEN
Ik hoor het en lees het. Er moet meer aandacht komen voor normen en waarden en dat wordt dan uitgelegd als meer aandacht voor beschaafde omgangsvormen. Als iemand zich voorneemt zich beschaafd te gedragen, dan is dat een opvatting aan de hand waarvan jij je eigen gedrag beoordeelt. Dat is de definitie van het begrip ‘waarde’. Een norm is dan het gebod of verbod, dat daarvan is afgeleid. Ik behoor geen schuttingtaal te gebruiken. Ik wil andere mensen niet uitschelden voor alles wat lelijk is. Ik wil mensen niet allerlei narigheid toewensen. Bijvoorbeeld: “Krijg de tering.” Dat in de hoop, dat mensen nog weten wat voor een nare ziekte, dat is en vooral was. Inderdaad zie je een forse verruwing van de omgangsvormen tot in de Tweede Kamer toe en zelfs Mark Rutte laat zich af en toe verleiden tot het taalgebruik van zijn leerlingen.
Het begrip normen en waarden is veel breder en gaat veel dieper. Mijn gedrag – en het gedrag van anderen – omvat veel meer dan mijn omgangsvormen en mijn taalgebruik. Veel mensen delen niet meer de waarden, die tot voor dertig à veertig jaar algemeen aanvaard werden in Nederland. Dat komt niet door ‘al die buitenlanders’. Bij velen van ons zien we het verloren gaan van belangrijke waarden. Dat blijkt uit het gedrag van mensen, uit de meningen, die ze verkondigen en recent ook weer uit de programma’s van politieke partijen en het stemgedrag van hun aanhangers.
De kernwaarde van de vakbeweging en van het socialisme was en is de nationale en internationale solidariteit en van de christenen en de Joden en de moslims de naastenliefde. De vraag, die een christen zich van tijd tot tijd hoort te stellen is dus: “Heb ik mijn naasten lief zoals ik mij zelf lief heb?” En het antwoord op de vervolgvraag is dan, dat zelfs de vijanden mijn naasten zijn. Gelukkig zie je bij veel mensen, die niet bij een godsdienst willen horen een gedrag van grote solidariteit ten opzichte van hun medemensen. Tegelijk zie je, dat de grootste partij een nogal beperkte opvatting van solidariteit / naastenliefde heeft. Minimumloon en bijstand en andere uitkeringen moeten vooral niet te hoog zijn. De bijna vierhonderdduizend kinderen in armoede in Nederland leiden niet tot maatregelen. De hebzucht van de rijksten gaat zo ver, dat ze voor zich zelf lastenverlichting eisen. Dat bedoel ik met verlies van waarden.
Eerbied voor het leven is een waarde, die ter discussie staat. Nederlanders worden steeds minder oorlogszuchtig en we schamen ons voor het gedrag van onze voorouders in de koloniën. We hebben de doodstraf afgeschaft en proberen gedetineerden zo humaan mogelijk te behandelen. Zwaar gehandicapten en lichamelijk en geestelijk zieke ouderen worden met bewonderenswaardige aandacht verzorgd. Toch lijden ook hier de instellingen onder bezuinigingen en worden mensen met een geestelijke beperking losgelaten in de maatschappij. De politie moet zich keer op keer ontfermen over ‘verwarde personen’. Zie je ook hier een verlies van waarden?
Maar eerbied voor het leven geldt ook het leven van plant en dier. Enerzijds zie je daarvoor veel meer aandacht. Denk aan actiegroepen als het Wereld Natuur Fonds en Greenpeace en de Partij voor de Dieren. Anderzijds is er ook een enorme onverschilligheid en iets van een gebrek aan opvoeding bij sommige beleidsmakers. Een stuk Amelisweerd mag rustig sneuvelen, bijvoorbeeld.
Abortus en euthanasie zijn zo individueel, dat daar moeilijk iets over te zeggen valt. Vroeger mocht het niet en het gebeurde toch. Nu mag het onder voorwaarden. Misschien is er toch een verschuiving naar er gemakkelijker voor kiezen. Het lijkt af en toe, dat mensen, die met alle beperkingen van de ouderdom toch nog een redelijk gezond leven leiden eerder dan vroeger zeggen, dat hun leven voltooid is. Vroeger zeiden ze dan, dat het voor hen niet meer hoefde en gingen gewoon door met leven. Kun je weten, dat je leven voltooid is? Ik denk van niet. Zelfs een heel oud en breekbaar mens kan nog van grote betekenis zijn voor een ander. Maar juist die anderen zijn van enorm belang om het leven van oudere mensen zin te geven. Het ware te wensen, dat rondom iedere oudere mens en kring van familie en vrienden staat in de laatste jaren van hun leven. Wanneer bent un het laatst naar oma geweest?
Jaargang 10, Nr. 454.