HOORZITTING VOORONTWERP INPASSINGSPLAN
“VERBINDINGSWEG HOUTEN-A12”
Dames en Heren,
Ik dank u hartelijk voor de mogelijkheid, die u mij biedt om mijn zienswijze over het voorontwerp inpassingsplan ten dele toe te lichten. Mag ik mij even voorstellen. Ik werk aan dit project vanuit een gedurende een halve eeuw opgebouwde deskundigheid over dit gebied. Ik studeerde in Utrecht Aardrijkskunde, ik werkte er dertig jaar in het voortgezet onderwijs, was zestien jaar voorzitter van de Kring Utrecht van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap en zorgde zo voor verbetering van het onderwijs en na mijn afscheid al weer 16½ jaar geleden gaf ik lezingen en verzorgde excursies door dit gebied, becommentarieerde veelvuldig ruimtelijke plannen en gaf adviezen.
In de eerste plaats wil ik aandacht schenken aan de aardkundige waarden in dit gebied. Aardkundige waarden zijn plekken in het landschap waar men goed kan laten zien hoe dit landschap ontstaan is. Ze hebben een waarde op zich, maar verhogen ook de belevingswaarde en de informatiewaarde van een landschap. In 2003 verscheen een manifest, waarin door veertien Nederlandse organisaties werd opgeroepen meer zorg te besteden aan het behoud van al die bijzondere vormen in het landschap. Onze provincie Utrecht heeft een zestal “Aardkundige Monumenten” aangewezen. In 2004 kwamen een aantal Europese organisaties met een soortgelijk manifest. Het vormde de basis voor een Europese richtlijn, die echter op een minderheidsblokkade in de Europese Raad stuitte. Beide manifesten zijn als bijlage toegevoegd.
Het inpassingsplan ligt in het Kromme Rijngebied, waar de Rijn in de laatste 5500 jaar elke keer weer een andere weg zocht. Een recent ontdekte oorzaak daarvan wordt gevormd door bewegingen langs diep liggende breuken in de aardkorst. Wanneer daardoor een strook lager komt te liggen vormt zich daar een nieuwe stroomgordel. Ook normaal bouwt een rivier aan weerszijden oeverwallen op, verhoogt zo de bedding en breekt dan door een oeverwal om in de kom een nieuwe bedding te vormen. De oude loop verzandt. Die oude rivierloop met oeverwallen noemen we een stroomrug. Het dorp Houten ligt op zo’n stroomrug, namelijk die van het Houtense systeem. Tot 2000 jaar geleden stroomde de toenmalige Rijn vanaf Wijk bij Duurstede via Dwarsdijk en ’t Goy richting Houten. De hoofdtak boog bij het Oostrumsdijkje naar het Noorden af en stroomde parallel aan de huidige Binnenweg en de Rijsbruggerweg, die op de naast gelegen oeverwal liggen. Door afzettingen van de huidige Rijn werd de rivier afgedamd en kon er niet langer water door deze tak worden afgevoerd. Duidelijk herkenbaar in het landschap ligt daar de oude bedding, 1 tot 1½ meter lager dan de oeverwal en met een restgeul, de Rietsloot. Voor de kenners is het echt genieten. Je droomt er weg, ziet Romeinse soldaten komen aan marcheren en door de voorde waden. En ik herinner mij hoe ik een groep Britse geografen uitlegde, wat er op deze plek te zien is. Maar wat een gruwel: In die oude bedding komt de geplande weg te liggen.
Jammer dan, maar er is meer. In het Milieu Effectrapport A12 Salto wordt gewoon ontkend, dat die oude beddingen herkenbaar zijn in het landschap en op een bijbehorende kaart van de aardkundige waarden wordt dit deel van de oude bedding weggelaten. Zie de bijlagen. In het recent geactualiseerde Milieu Effect Rapport worden enige vage woorden aan de Aardkundige Waarden gewijd. En ook in de toelichting van dit voorontwerp wordt nog niet gezegd, dat de weg in de bedding ligt. Wel wordt nadrukkelijk tot twee keer gezegd, dat de weg nergens lager dan 2,5 meter + NAP komt te liggen. Zo’n bedding komt bij een overstroming het eerst onder water te staan en is niet bruikbaar als evacuatieroute. Er komt een sloot aan de Oostzijde van de weg om de afwatering te verbeteren. In werkelijkheid omdat het weglichaam de natuurlijke afwatering verhindert. Pas nu nadat het besluit om een inpassingsplan te maken is genomen worden allerlei biologisch aspecten bekend. Provinciale Staten hebben een besluit genomen en in het voorstel van GS is verzuimd het bijzondere karakter van het gebied te beschrijven. Elke keer is het ontwerp verder uitgekleed. De ongelijkvloerse kruising bij de Achterdijk is vervallen. De kruising met de Binnenweg wordt beperkt tot een fietstunnel zonder ecologische verbinding. Toen Provinciale Staten een besluit nam, waren veel bezwaren onbekend.
Iedereen met een beetje gevoel voor ons kostelijk aardkundig erfgoed zal met mij vinden, dat het zo niet kan. Wat te doen? Je zou het tracé vijftig meter naar het oosten kunnen opschuiven en de weg minder opvallend maken door bermbeplanting. Je zou toch kunnen kiezen voor het westelijke tracé langs de Binnenweg en de huidige Rijsbruggerweg en dit tracé Noordelijk van de Achterdijk laten aansluiten op het Oostelijke tracé. Maar eigenlijk hoort deze weg niet in dit bijzondere gebied thuis.
Deze avond kunnen we ook onze mening over het aangepaste MER geven, de basis voor het inpassingsplan. Waarvoor is dit plan nodig? Welk probleem moet worden opgelost. Doordat de A27 te weinig capaciteit heeft, misschien had, kan het verkeer bij de aansluiting De Staart niet snel invoegen. Er treedt filevorming op, die tot op de Rondweg doorwerkt en zo de verkeersafwikkeling in geheel Houten bemoeilijkt. Gemeenten van een omvang als Houten hebben in Nederland gemiddeld 1,7 aansluitingen op een autosnelweg. Dat geldt dan voor de gehele gemeente en niet alleen voor de hoofdkern. Inwoners van Tull en ’t Waal zullen eerder via Nieuwegein naar de A27 gaan. Houten is niet onderbedeeld. Het probleem is niet te weinig aansluitingen, maar de te geringe capaciteit van de A27. De minister zegt in haar besluit van december 2010 om een spitsstrook aan te leggen, dat ze ervan uit gaat, dat in 2018 de A27 geheel aan de eisen zal voldoen. Maar er is meer. De minister zal binnenkort een besluit nemen hoe die aanpassing tussen Houten en Vianen moet worden gerealiseerd. Worden de twee maal driebaans bruggen over het Amsterdam-Rijnkanaal en over de Lek vervangen door twee maal vierbaans bruggen met vluchtstrook? Dat lijkt mij niet eenvoudig en erg kostbaar. De andere mogelijkheid is een regionale weg parallel aan de A27 tussen Houten via Nieuwegein naar Vianen. Die komt zo dicht mogelijk tegen de A27 aan te liggen. Eigenlijk is dat de Meerpaalvariant. In het geactualiseerde MER worden nieuwe schattingen gegeven van het verkeersaanbod en ook van de vermindering van het verkeersaanbod bij een aantal mogelijkheden voor een verbeterde ontsluiting van Houten De Meerpaalvariant scoort heel goed als je kijkt hoe het verkeer op de Staart en de Rede vermindert. Bij sorteren in de knoop, het knooppunt Lunetten, vermindert het verkeer op de Rondweg tussen de Staart en de Koppeling bij realisatie van het Rijsbruggerwegtracé met 6,9% en bij de Meerpaalvariant met liefst 24,2%. De Utrechtseweg wordt door beide varianten slechts weinig ontlast. Geen wonder, want dit is de kortste weg naar Utrecht. Dit stuk van de Rondweg is het meest cruciaal voor de afwikkeling van het verkeer in de kern Houten. Als door de realisatie van deze Meerpaalvariant, betaald door de minister, de verkeersproblemen van Houten al worden opgelost, waarom zou men dan nog eens 33 miljoen Euro aan gemeenschapsgeld extra gaan uitgeven om het Rijsbruggerwegtracé aan te leggen?
Ik ben gaarne bereid uw vragen te beantwoorden en desgewenst ter plaatse alles toe te lichten tijdens een excursie.